In het interview van vandaag duiken we in de wereld van de ornithologie met Paco Hortas, hoogleraar aan de Universiteit van Cádiz en gerenommeerd vogelexpert. Hij deelt met ons zijn inzichten en ervaringen op het gebied van vogelecologie en toont zijn grote passie heeft voor onze gevederde vrienden.
Leuk om je te ontmoeten, Paco! Wat doceer je precies aan de Universiteit van Cádiz?
Ik werk op de afdeling Biologie, waar ik een heel scala aan verschillende vakken geef: over biologie en dierkunde tot zoölogie, en ook een masterdiploma over het herstel van de wetlands, bijvoorbeeld. Veel theorie om studenten voor te bereiden op hun carrière, naast een praktisch gedeelte.
Weet je evenveel over flora als over fauna?
Nee, dat zou ik wel willen, maar dat is totaal onmogelijk als je je op wetenschappelijk niveau in een onderwerp wil verdiepen. Het zou veel langer dan een volledig mensenleven in beslag nemen om alles te leren. Bovendien ontdekt de wetenschap voortdurend nieuwe dingen. Neem bijvoorbeeld taxonomie, niet alleen in de vogelwereld. Zo blijven de dingen interessant!
Waar komt je passie voor vogels vandaan?
Ik heb veel te danken aan mijn ouders. Toen ik klein was, gingen we, wanneer we een vrij moment hadden, naar het platteland, waar ze mij op verkenning lieten gaan. Niet zoals tegenwoordig, waar kinderen de hele tijd onder toezicht staan. Ik herinner me dat ik vroeger naar een dennenbos ging in El Puerto de Santa Maria, vlak bij de zoutpannen van La Tapa, waar ik mijn doctoraalscriptie schreef. Wie had gedacht dat ik later professioneel met vogels zou gaan werken? Ik was ook lid van een groep waarmee we veel verschillende dingen deden: we gingen naar de lagune, organiseerden tellingen en raakten erg geïnteresseerd in vogels. Omdat we geen eigen vervoer hadden, gebruikten we onze fietsen of moesten we vertrouwen op iemand die ons naar die plekken reed. Soms moest ik een telescoop lenen.
Het werd me al op jonge leeftijd duidelijk dat ik een carrière wilde maken in iets dat met biologie te maken had. Ik heb hard moeten werken om te staan waar ik nu ben, maar ik geloof dat je moet proberen om je dromen waar te maken. Ik heb honderden en honderden uren in het veld doorgebracht met het observeren van vogels. Dat is volgens mij de beste manier om te leren: je ziet hoe een vogel beweegt, hoe hij foerageert of vliegt.
Mensen denken vaak dat het altijd leuk is om tijd buiten door te brengen, omringd door dieren en planten, maar ze vergeten dat het koud of winderig of zelfs heel nat kan zijn, maar ook in die omstandigheden moet ons werk gedaan worden. De natuur is onvoorspelbaar, dus om nuttige informatie te verkrijgen moet je vaak veel tijd uittrekken. Maar zelfs in barre omstandigheden ben ik altijd gemotiveerd op het terrein, omdat de natuur mijn passie is. Buiten mijn werk doe ik ook veel dingen die met de natuur te maken hebben, gewoon omdat ik het leuk vind.
Je favoriete vogel is vast een steltloper.
Wel, ik ben me aan het begin van mijn carrière gaan specialiseren in steltlopers, omdat bijna niemand dat deed, en ook omdat het een intrigerende groep vogels is, met hun interessante gedrag en migratiepatronen, om nog maar te zwijgen van hun schoonheid. We hebben het geluk dat we er zoveel hebben in de Baai van Cadiz. Neem bijvoorbeeld de bonte strandloper, of de krombekstrandloper of de kluut: verbluffende vogels!
In 2011 nam mijn vriend Javier Ruiz contact op met mij en dan hebben we een project opgezet over de migratie van de lepelaar, dat vandaag de dag nog steeds bestaat. We ontdekten waar hij naartoe migreerde in Afrika. Tot dan toe was het onbekend waar dat precies was. Deze spectaculaire vogel is waarschijnlijk mijn favoriet geworden.
Kan je enkele memorabele momenten met ons delen die je hebt beleefd op het terrein?
Ik herinner me het spectaculaire gezicht van een gemengde groep van lepelaars en zwarte ibissen. Of een groep heremietibissen die in cirkels rond een observatietoren vlogen, alsof ze ons begroetten, voordat ze weer landinwaarts vlogen. Ik herinner me ook de dag dat ik jonge kluten observeerde toen een geelpootmeeuw er ééntje vlak voor mijn neus weggriste en het vervolgens opat. Hoewel dat op het eerste gezicht wreed leek, was het eigenlijk niets meer dan een vlugge herinnering aan de cyclus van het leven.
Een ander gedenkwaardig moment was de eerste keer dat ik een enorme zwerm bonte strandlopers zag: ik stond met open mond te kijken naar hun vermogen om synchroon samen te vliegen in zo'n grote groep. Het is jammer dat sommige mensen de pure schoonheid van die verschijnselen niet waarderen.
Na zoveel jaren zijn er nog altijd veel observaties die een onuitwisbare herinnering geworden zijn.
Denk je dat mensen meer geïnteresseerd raken in de natuur?
Wat ik zie is dat wanneer mensen naar het strand gaan, ze meer lijken te willen dan alleen zon en ontspanning. Enerzijds zou ik zeggen dat er een positieve evolutie is, waarbij mensen een groeiende interesse lijken te hebben, maar anderzijds raken andere mensen steeds meer losgekoppeld van de natuur. Moderne technologie is één van de oorzaken, veel mensen zijn bijvoorbeeld geobsedeerd door hun mobiele telefoon, maar we moeten proberen die moderne middelen in ons voordeel te gebruiken. De vervreemding van de natuur kan ook leiden tot misvattingen. Neem bijvoorbeeld het probleem met verwilderde katten. Mensen maken zich misschien zorgen om dieren, maar realiseren zich niet dat katten thuishoren in huis, omdat ze in het wild problemen veroorzaken en duizenden en duizenden vogels en andere gewervelde dieren doden. Helaas is het erg moeilijk om die mensen te bereiken, soms willen ze gewoon niet luisteren.
Met welke projecten ben je momenteel bezig?
Er is het Limes Platalea-project dat ik eerder noemde. Daarnaast ben ik ook betrokken bij de coördinatie van enkele projecten in Cadiz onder leiding van de SEO, bijvoorbeeld SACRE, NOCTUA, SACIN of ATLAS. Momenteel werk ik ook aan een project onder leiding van het Biologisch Instituut van Doñana in verband met plastics, waarbij ik bestudeer hoe met name meeuwen en ooievaars plastics van stortplaatsen naar de wetlands verplaatsen. Deze materialen worden aangetroffen in hun uitwerpselen en in hun nesten en ook in grote aantallen in de maagstenen. De vogels gebruiken soms plastics bij de bouw van hun nesten, maar meestal slikken ze het in en lijden dan aan een ziekte die plasticosis wordt genoemd. Studies tonen aan dat het inslikken van plastic direct invloed heeft op het spijsverteringsstelsel.
We zien in ieder geval dat men tegenwoordig stortplaatsen tenminste toch met zand bedekt, en dat gebeurt dagelijks. Het geeft meeuwen nog steeds de tijd om zwerfvuil op te pikken, maar in mindere mate. Het is niet zo’n grote verbetering, maar we gaan er beetje bij beetje op vooruit. Natuurlijk kan het grootste verschil worden gemaakt bij de mensen thuis door te recycleren en afval te scheiden. Het is ongelooflijk wat mensen allemaal weggooien.
Onderzoek van maagstenen heeft ons veel nuttige informatie opgeleverd. Het heeft aangetoond dat vogels een belangrijke rol spelen bij de verspreiding van plantenzaden of dieren, een proces dat bekendstaat als endozoöchorie. Zo is bijvoorbeeld Artemia franciscana, een garnalensoort die endemisch is voor Amerika, de baai van Cadiz binnengeraakt en heeft onze endemische garnalen verdreven. Ik heb aan dit project kunnen deelnemen met collega's van het Biologisch Instituut van Doñana en het is een vakgebied waar ik gepassioneerd over ben.
Endozoöchorie verklaart ook hoe sommige vissoorten kleinere, geïsoleerde lagunes hebben bereikt. Een klein percentage van de viseieren die door vogels worden gegeten, overleeft het, waardoor ze zich kunnen blijvend vestigen. Al deze bevindingen zijn buitengewoon interessant en kunnen heel verrassend zijn, omdat mensen meestal niet weten dat de tonnen plastic die we in de wetlands vinden, soms daarheen zijn getransporteerd door meeuwen en ooievaars.
Welke vogelsoorten in de provincie Cadiz worden het meest getroffen door klimaatverandering?
Ik zou zeggen steppevogels, maar dat komt niet alleen door klimaatverandering. Maar over het algemeen is alles aan het veranderen. Als de lente vroeg begint, verandert de fenologie van ongewervelden omdat hun levenscycli sneller zijn. Deze ongewervelden zijn het belangrijkste voedsel voor vogels, dus die worden gedwongen hun migratiekalender aan te passen om te eten en te overleven. Sommige vogels weten zelfs niet goed hoe ze met die situatie om moeten gaan. Bij lepelaars zien we een tendens dat vogels meer op Europese bodem overwinteren dan dat ze naar Afrika reizen. Er zijn soorten die zich sneller aanpassen dan andere aan veranderende omstandigheden.
Hoe kunnen niet-wetenschappers bijdragen aan het welzijn van vogels?
Oh, op allerlei manieren! Bijvoorbeeld door mee te doen aan projecten om nestkastjes te plaatsen, voedsel en water te verstrekken in tijden van extreme weersomstandigheden. En vooral door respect te tonen voor de natuur, bijvoorbeeld door honden aan de leiband te houden op het strand. Voor een klein vogeltje kost het veel energie om elke keer dat hij wordt gestoord door een hond, op te stijgen als hij tijdens eb op zoek is naar voedsel, ter voorbereiding op een lange trektocht. Je kunt het vergelijken met een vliegtuig: vliegen zelf kost niet erg veel energie, maar opstijgen wel. Als een vogel zijn energietank vult ter voorbereiding op een extreem lange reis, en hij wordt voortdurend gestoord, zal hij waarschijnlijk niet voorbereid zijn om zijn reis in optimale conditie te beginnen en zal hij misschien nooit op zijn bestemming aankomen.
Het kan een grappig gezicht zijn om een hond achter een zwerm vogels aan te zien rennen, maar mensen zijn zich vaak niet bewust van de gevolgen.
Wordt er voldoende moeite gedaan om mensen te informeren?
Nee. Vele jaren geleden was er een ware 'boom' in milieueducatie, maar die interesse is met de tijd verdwenen. Vroeger waren er meer bedrijven die zich met het milieu bezighielden, maar die waren niet meer levensvatbaar of kregen niet genoeg subsidies om door te gaan. Tegenwoordig bestaan er nog een paar, en ze doen geweldig werk, maar er zijn er steeds minder. We leven in tijden waarin milieubewustzijn meer dan ooit nodig is, en dingen veranderen zo snel, dat ik denk dat we te laat zullen komen.
Ik citeer graag Konrad Lorenz, de beroemde etholoog, die zei dat mensen alleen in staat zijn om te reageren op het onmiddellijke. Ik waarschuw al dertig jaar overal waar ik kan voor klimaatverandering en de gevolgen ervan, maar werd nooit serieus genomen. Blijkbaar is het des mensen om ernstige problemen of bedreigingen te negeren, in de hoop dat ze elders zullen gebeuren, tot het te laat is. Hier hebben we duidelijk grote problemen: mislukte oogsten, bijna aanhoudende hittegolven die het toerisme zullen treffen, om maar een paar dingen te noemen. Maar toch willen sommige mensen de realiteit niet onder ogen zien.
Dat is niet bepaald een positief vooruitzicht op de toekomst.
Absoluut niet. Maar we moeten ons blijven inspannen en mensen blijven informeren over de noodzaak van verandering. We moeten allemaal ons steentje bijdragen. Als je iemand weet te interesseren voor de natuur, kan die persoon dat op een dag ook doen bij iemand anders.
Welke raad zou je geven aan mensen die met de hobby vogels spotten willen beginnen?
Cursussen zijn altijd erg nuttig, maar je op het terrein begeven is wat je echt helpt om je vaardigheden naar een hoger niveau te tillen. Word onderdeel van een groep, ga met een meer ervaren vogelaar op pad als je kan. Op het terrein zal je veruit de meeste kennis opdoen.
Wat trekt je zo aan in een vogel?
Ik vind het fascinerend om me af te vragen wat een vogel doet, hoe oud hij is, hoe hij evolueert. Voor mij zijn vogels een deel van het leven. Als mensen me vragen 'wat is het nut van een meeuw?', antwoord ik 'wat is jouw nut?' Mensen denken dat wij het middelpunt van het universum zijn en dat de natuur er is om ons te dienen, maar dat is een cruciale fout. De meeuwenpopulatie is in stedelijke gebieden toegenomen omdat we stortplaatsen hebben aangelegd. Dit heeft op zijn beurt invloed gehad op de populatie van steltlopers, omdat meeuwen ook roofdieren zijn, maar zij treffen geen schuld.
Als ik een vogel zie, vraag ik me af welke informatie we kunnen vinden in zijn maagstenen.
Je bekijkt vogels dus vanuit een wetenschappelijk perspectief?
Niet alleen vanuit een wetenschappelijk, maar ook vanuit een sentimenteel perspectief. Ik denk dat je een emotionele band moet hebben met vogels, anders kun je niet zo lang met zoveel wetenschappelijke data werken. Om vogels te begrijpen, moet je ze zorgvuldig bestuderen. Ik kan zeggen dat ik nog steeds net zo ontroerd ben door het zien van vogels als in mijn begindagen!
Paco, bedankt voor je tijd!
Graag gedaan!
Comments